Nieuwe horizonten in de kunst van de Maelwael-Van Lymborchs
Eind 2020 is een nieuw boek verschenen, waarin voor het eerst de invloed van het Oosten en Zuiden wordt beschreven, van Mongolië, India, de Arabische landen en Afrika tot Byzantium, onder de titel ‘Nieuwe horizonten in de kunst van de Maelwael-Van Lymborchs’. Het is Deel 1 van een nieuwe reeks Nederlandstalige, rijk geïllustreerde themacahiers in handzaam formaat en prettig geprijsd. Hoewel wetenschappelijk van aard zijn de teksten toegankelijk geschreven.
In Europa worden de middeleeuwen in de regel gezien als een tijd van kruistochten, van kastelen en ridders en de macht van de paus, maar dat stelde allemaal niet veel voor vergeleken met de ontzagwekkende strijd die in het Oosten werd gevoerd, zo stelt Peter Frankopan. Het besef dat de horizon van de middeleeuwer, zeker aan het hof, verder lag dan West-Europa en het Oosten en Zuiden alom aanwezig waren, leefde in de tijd van de Maelwael-Van Lymborchs sterker dan men nu doorgaans bewust is.
De kunstenaars zagen in Nijmegen de byzantijnse kapel, de relieken uit Jeruzalem en het hout van Litouwen, ze droegen het bont uit diezelfde streken en onderzochten de wapenschilden uit verre landen als Cyprus en Trebizond, hoorden de leeuwen en kamelen uit Afrika op de Valkhofburcht of tekenden zwarte krijgers. In Frankrijk voelden ze de gouden zijdestoffen uit Damascus, bestudeerden Arabische teksten, lazen de klassieke werken van Griekse filosofen, droegen oosterse gewaden, schilderden met pigmenten uit India en bewonderden het goud uit Mali.
Bovenop deze rijke zintuigelijke ervaring door middel van kijken, horen en voelen, was het vooral de geur aan de vorstenhoven: het rook er naar het Oosten en Zuiden. De vertrekken werden geparfumeerd met lavendel, met Pastilles de sérail, zoals balsem van de staart van de Afrikaanse civetkat (musk) of hyraceum, de ontlasting van de Hyax uit Afrika, met parfums de Chypre of parfums d’Orient. De doordringende rook (parfum betekent per fume: door rook), ontstaan door allerlei stenen en stoffen in de vorm van vogeltjes in kooien of de Franse lelie op zilveren en gouden schalen en kandelaren te verbranden, kon niet sterk genoeg geuren en had geneeskrachtige werking, zo dacht men.
Veel boeken zijn inmiddels verschenen over de fabelachtige kunst van het Nijmeegse kunstenaarsgeslacht Maelwael-Van Lymborch. Die publicaties vertellen het verhaal binnen een West-Europees perspectief, het gaat over de cultuur van Frankrijk en/of de Noordelijke Nederlanden, soms Italiê. Maar Herman en Willem Maelwael (eind 14e eeuw), Johan Maelwael (1370-1415) en de gebroeders Herman, Paul en Johan van Lymborch (1385/88-1416) leefden in een tijd waarin hun horizon veel verder reikte en de invloed van het Oosten en Zuiden op veel terreinen merkbaar was. In dit boek wordt hun zo verfijnde kunst verkend vanuit dit internationale perspectief. Het levert nieuwe en verrassende inzichten op.
76 pagina’s, 311 illustraties in full colour, formaat A4.
Auteur: André Stufkens
Uitgeverij: Maelwael Van Lymborch Studies